Isoleren is ‘hot’. Sinds de oliecrises en de bewustwording over milieu en energie neemt de behoefte ook bij eigenaren van historische huizen toe. Taco Hermans, senior onderzoeker instandhoudingstechnologie bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, legt uit welke mogelijkheden er zijn bij historische vensters.
Het isoleren van historische vensters om warmteverlies tegen te gaan is niet iets nieuws. Ook in het verleden werd dit gedaan, maar dan ging het vooral om het aanbrengen van voorzieningen rondom het venster. Denk aan binnen- en buitenluiken of dubbele vensters. Wanneer van een woning bekend is dat er ooit luiken aanwezig zijn geweest, is het dan ook geen gek idee om die opnieuw aan te brengen. Als binnenluiken wel aanwezig zijn maar niet functioneren, kunnen ze weer gangbaar worden gemaakt. Ook is het aan te raden altijd eerst te onderzoeken waar in huis het meeste warmteverlies plaatsvindt. Dat hoeft namelijk niet altijd via de vensters te gaan. Verreweg de meeste warmte gaat verloren door niet geïsoleerde daken, vloeren en muren. Isolatie van die onderdelen kan al een fikse besparing opleveren.
Voor- en achterzetbeglazing
Het aanbrengen van voor- of achterzetbeglazing, al dan niet tijdelijk (bijvoorbeeld in de wintermaanden), is een goede optie voor vensterisolatie. Beide hebben als voordeel dat aan de oorspronkelijke vensters niets of nauwelijks iets hoeft te worden gewijzigd. Voorzetbeglazing, dus aan de buitenzijde, leidt tot een vervlakking van de gevel en dat is niet altijd wenselijk. Achterzetbeglazing zou de werking van binnenluiken kunnen blokkeren. Bij beide geldt dat het openen van vensters ernstig kan worden belemmerd.
Uit onderzoek is overigens gebleken dat niet alleen het sluiten van luiken, maar ook het sluiten van gordijnen warmteverlies kan tegengaan. Zeker wanneer het om speciale warmtewerende gordijnen gaat. Uiteraard geldt dit ook voor rolgordijnen en jaloezieën.
Kierdichting en isolatie verstoren de vochthuishouding
Kierdichting
Wanneer het aankomt op het isoleren van vensters zelf dan zijn er twee zaken waar eerst naar gekeken zou moeten worden: zijn de ramen in een goede conditie en zijn de kieren (goed) gedicht. Uit onderzoek blijkt dat het op orde brengen van beide zaken al het halve werk kan zijn. Voor schuiframen zijn inmiddels speciale voorzieningen ontwikkeld die de ramen tochtdicht maken, zonder dat de hiertoe benodigde profielen slijten door het schuiven van boven- of onderraam.
Isolatieglas
Veel historisch vensters, zo niet de meeste, zijn zonder aanpassing niet geschikt voor isolatieglas. Soms gaat het om een relatief eenvoudige aanpassing. Zo kan het voor het dun dubbelglas noodzakelijk zijn iets van het raamhout weg te frezen – voor zover de dikte van het hout en de houtverbindingen dit toelaten. Bij dubbel glas is het soms echter noodzakelijk de vensters te versterken door de toename van het gewicht. Andere situaties vragen om een complete vervanging van vensters, hetgeen het historisch karakter van een pand aanmerkelijk aantast. De vraag rijst dan of er niet naar alternatieven gezocht moet worden.
De meeste warmte gaat verloren via daken, vloeren en muren
Aandachtspunten
Maar er zijn meer aandachtspunten. Ten eerste is er bij sommige ingrepen vaak sprake van een wijziging. Bij beschermde historische gebouwen is dan meestal een vergunning vereist. Het is dus zaak om op voorhand contact op te nemen met de betreffende afdeling van de gemeente om te overleggen wat wel en niet mag en waarvoor een vergunning nodig is. Daarnaast, en dat is niet minder belangrijk: kierdichting en isolatie verstoren de vochthuishouding in een historisch pand. Door kierdichting kan vocht het gebouw niet meer uit. Het slaat neer op de koudste oppervlakken. Was dat vóór isolatie het glas, na isolatie zijn dat andere koude delen van het gebouw. Zo kan er met name bij balkopleggingen en gevelankers verborgen condensatie optreden, met houtrot en dergelijke als gevolg. Ook kan het leiden tot schimmels op muren. Daarom is het bij alle ingrepen van belang ook aandacht te besteden aan ventilatie. Niet ventileren of verkeerde ventilatie leidt tot een hoge relatieve luchtvochtigheid en kan bovendien tot gezondheidsklachten leiden. Breng dus vooraf de mogelijke gevolgen van de wijzigingen in kaart.
Tekst | Taco Hermans
Fotografie | Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Geplaatst in maart/april-editie 2015
